Συν-διερμηνεία Κωφών και Ακουόντων Διερμηνέων - Η Θέση της ATLAS E.P.

Η αξιοποίηση κωφών ατόμων ως διερμηνείς Νοηματικής Γλώσσας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της ισότητας και της ένταξης στην Kοινότητα των Kωφών. Οι κωφοί διερμηνείς (ή CDI – Certified Deaf Interpreters) διαθέτουν μοναδικές γλωσσικές και πολιτισμικές δεξιότητες που τους καθιστούν ικανούς να γεφυρώνουν αποτελεσματικά την επικοινωνία μεταξύ των Κωφών και των ακουόντων, ιδίως σε περιπτώσεις όπου οι κωφοί χρήστες έχουν περιορισμένη γλωσσική επάρκεια ή χρησιμοποιούν ιδιολεκτικούς τρόπους έκφρασης (Boudreault, 2005). Επιπλέον, η παρουσία ενός κωφού διερμηνέα ενισχύει το αίσθημα εμπιστοσύνης και κατανόησης μεταξύ των μερών, προωθώντας τη διαπολιτισμική κατανόηση και αναγνωρίζοντας την γλωσσική ταυτότητα των Κωφών (Stone, 2009). Η επαγγελματική ενδυνάμωση των Κωφών μέσω της ενασχόλησής τους με τη διερμηνεία συμβάλλει στην άρση στερεοτύπων και στην προώθηση της ισότητας ευκαιριών στην αγορά εργασίας (Napier & Leeson, 2016).

Η συνεργασία κωφών και ακουόντων διερμηνέων στο πεδίο της διερμηνείας Νοηματικής Γλώσσας αναδεικνύει ένα πρότυπο ισότιμης συν-διερμηνείας (co-interpreting) που ενισχύει την ακρίβεια και την πολιτισμική επάρκεια της μετάφρασης, ενώ παράλληλα προωθεί τις αρχές της συμπερίληψης και της επαγγελματικής ισότητας. Οι κωφοί διερμηνείς φέρνουν τη βιωματική γνώση της Κοινότητας των Κωφών και την ενσώματη κατανόηση της γλώσσας, ενώ οι ακούοντες συνεισφέρουν με την πρόσβαση στην προφορική γλώσσα και τη φωνητική μετάδοση, επιτυγχάνοντας έτσι ένα συνεργατικό μοντέλο που υπερβαίνει τις ατομικές δεξιότητες (Bienvenu & Colonomos, 1992). Η ισότιμη συνεργασία ωστόσο απαιτεί διαρκή διάλογο, αλληλοσεβασμό και κατάλληλη εκπαίδευση, ώστε να αποφεύγονται ιεραρχικές δομές που υποβαθμίζουν τον ρόλο των κωφών επαγγελματιών (Hauser, Finch & Hauser, 2008). Η θεσμική αναγνώριση των κωφών διερμηνέων και η ένταξή τους ως αναπόσπαστα μέλη των ομάδων διερμηνείας συμβάλλουν όχι μόνο στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, αλλά και στη διεκδίκηση ενός δικαιότερου επαγγελματικού τοπίου.

Κριτήρια αναγνώρισης πιστοποιημένων κωφών διερμηνέων στο εξωτερικό

Η αναγνώριση των κωφών διερμηνέων (Certified Deaf Interpreters - CDI) στο εξωτερικό, και ειδικότερα σε χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, βασίζεται σε ένα σύνολο αυστηρών επαγγελματικών, γλωσσικών και δεοντολογικών κριτηρίων, τα οποία καθορίζονται από επίσημους φορείς πιστοποίησης. Ένας από τους πιο αναγνωρισμένους οργανισμούς είναι το Registry of Interpreters for the Deaf (RID) στις ΗΠΑ, το οποίο προσφέρει την πιστοποίηση CDI μέσω ενός συγκεκριμένου πλαισίου αξιολόγησης.

Τα βασικά κριτήρια για την απόκτηση της πιστοποίησης περιλαμβάνουν:

1. Γλωσσική επάρκεια στη νοηματική γλώσσα και στους ιδιολεκτικούς της τύπους, καθώς και κατανόηση ποικίλων μορφών επικοινωνίας των Κωφών (π.χ. μη τυποποιημένη νοηματική, χειρομορφική επικοινωνία, γραπτή επικοινωνία) (RID, 2023).

2. Κατάρτιση σε δεοντολογία διερμηνείας, με έμφαση σε ζητήματα επαγγελματικής συμπεριφοράς, αμεροληψίας και διατήρησης εμπιστευτικότητας (Hauser et al., 2008).

3. Εκπαίδευση και εμπειρία, συχνά μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων επιμόρφωσης ή πρακτικής με τη μορφή mentoring, σε συνεργασία με ακούοντες διερμηνείς (Boudreault, 2005).

4. Επιτυχής συμμετοχή σε εξετάσεις πιστοποίησης, οι οποίες περιλαμβάνουν γραπτή και πρακτική αξιολόγηση της διερμηνευτικής ικανότητας και της γλωσσικής ευχέρειας.

   
   

Στην Ευρώπη, η αναγνώριση των κωφών διερμηνέων ποικίλει ανά χώρα. Σε κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία, η συμμετοχή των κωφών διερμηνέων αναγνωρίζεται από επαγγελματικούς φορείς (όπως το NRCPD στο Ηνωμένο Βασίλειο), αλλά η θεσμική τους ένταξη παραμένει περιορισμένη σε σύγκριση με τις ΗΠΑ (Turner & Napier, 2014). Επιπλέον, υπάρχουν πρωτοβουλίες της EFSLI (European Forum of Sign Language Interpreters) για την εναρμόνιση των προτύπων πιστοποίησης, αν και δεν υπάρχει ακόμη ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα για CDI.

Η ύπαρξη τέτοιων κριτηρίων διασφαλίζει όχι μόνο την ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας, αλλά και την επαγγελματική αναγνώριση των κωφών διερμηνέων ως ισότιμων επαγγελματιών στον χώρο της γλωσσικής πρόσβασης. Παράλληλα, συμβάλλει στην αποδόμηση στερεοτύπων και στην αναγνώριση της γλωσσικής και πολιτισμικής επάρκειας των Κωφών ως φορέων της Νοηματικής Γλώσσας.

Η επαγγελματική αναγνώριση των κωφών διερμηνέων και η ισότιμη συνεργασία με ακούοντες: Διεθνείς πρακτικές και προκλήσεις

Η ένταξη των κωφών διερμηνέων στη διερμηνεία Νοηματικής Γλώσσας συνιστά μια σημαντική εξέλιξη στο πεδίο της γλωσσικής προσβασιμότητας και της επαγγελματικής ενδυνάμωσης των κωφών ατόμων. Οι λεγόμενοι Certified Deaf Interpreters (CDIs) έχουν αναγνωριστεί σε πολλές χώρες του εξωτερικού ως εξειδικευμένοι επαγγελματίες, που διαθέτουν μοναδικά γλωσσικά, πολιτισμικά και επικοινωνιακά προσόντα. Η παρουσία τους σε ποικίλα επικοινωνιακά περιβάλλοντα, είτε πρόκειται για υπηρεσίες υγείας, δικαιοσύνης ή πολιτισμού, ενισχύει την ποιότητα της επικοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει την ανάγκη για ισότιμη επαγγελματική συνεργασία με ακούοντες διερμηνείς.

Η ισότιμη συνεργασία κωφών και ακουόντων διερμηνέων (γνωστή και ως co-interpreting) αποτελεί ένα συνεργατικό μοντέλο στο οποίο οι δύο επαγγελματίες φέρνουν διαφορετικά, αλλά συμπληρωματικά προσόντα. Οι κωφοί διερμηνείς προσφέρουν βιωματική γνώση της Κοινότητας των Κωφών και αυξημένη δεξιότητα στη μετάδοση ιδιολεκτικών ή μη τυποποιημένων μορφών επικοινωνίας, ενώ οι ακούοντες συνεισφέρουν με τη φωνητική ερμηνεία και την πρόσβαση στην προφορική γλώσσα (Bienvenu & Colonomos, 1992). Το μοντέλο αυτό υπερβαίνει την απλή διερμηνευτική διαδικασία, καθώς βασίζεται σε αμοιβαίο σεβασμό, επαγγελματική ισότητα και σαφή κατανομή ρόλων (Hauser, Finch & Hauser, 2008). Ωστόσο, η επιτυχία μιας τέτοιας συνεργασίας προϋποθέτει θεσμική αναγνώριση, κατάλληλη κατάρτιση και σαφή επαγγελματικά πρότυπα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Registry of Interpreters for the Deaf (RID) έχει θεσπίσει αυστηρά κριτήρια για την πιστοποίηση των CDIs, τα οποία περιλαμβάνουν: τεκμηριωμένη γλωσσική επάρκεια στη Νοηματική Γλώσσα, γνώση ποικίλων επικοινωνιακών μορφών των Κωφών, επαγγελματική εκπαίδευση, καθώς και επιτυχία σε πρακτικές και θεωρητικές εξετάσεις (RID, 2023). Οι εξετάσεις αυτές αξιολογούν όχι μόνο τη διερμηνευτική ικανότητα, αλλά και την κατανόηση δεοντολογικών ζητημάτων. Στην Ευρώπη, το τοπίο είναι πιο κατακερματισμένο. Ορισμένες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία, διαθέτουν θεσμούς που αναγνωρίζουν τον ρόλο των κωφών διερμηνέων, ενώ άλλες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο θεσμικής ενσωμάτωσης. Το European Forum of Sign Language Interpreters (EFSLI) έχει αναλάβει πρωτοβουλίες για την εναρμόνιση των κριτηρίων πιστοποίησης, χωρίς ωστόσο να έχει επιτευχθεί ένα ενιαίο ευρωπαϊκό πρότυπο (Turner & Napier, 2014).

Η καθιέρωση των CDIs δεν αποτελεί μόνο μια θεσμική και τεχνική πρόκληση, αλλά και ένα ουσιαστικό βήμα για την αναγνώριση της γλωσσικής και πολιτισμικής επάρκειας των Κωφών. Παράλληλα, προωθεί ένα νέο μοντέλο επαγγελματικής ισότητας και συνδημιουργίας, που σέβεται τις ανάγκες της Κοινότητας των Κωφών και ενισχύει τη συμμετοχή της σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.

Η θέση της ATLAS E.P.

Η ATLAS E.P. υποστηρίζει την ισότιμη συμμετοχή όλων των ανθρώπων στον επαγγελματικό στίβο, καθώς και την ισότιμη διάθεση ευκαιριών στον χώρο εργασίας. Εν απουσία κατάλληλης επίσημης πιστοποίησης για τα έργα που αναλαμβάνει η εταιρεία, η επιλογή των επαγγελματιών βασίζεται σε συγκεκριμένα επιστημονικά και επαγγελματικά κριτήρια:

🔹 Γλωσσικές και επικοινωνιακές ικανότητες

1. Άριστη γνώση της Εθνικής Νοηματικής Γλώσσας (π.χ. Ελληνική Νοηματική για την Ελλάδα, ASL για τις ΗΠΑ), σε όλα τα επίπεδα (γραμματική, εκφραστικότητα, ρυθμός).

2. Ευχέρεια στην κατανόηση ιδιολέκτων ή μη τυποποιημένων μορφών επικοινωνίας (π.χ. νοηματικών με παραλλαγές, χειρομορφικών συστημάτων, σωματικής έκφρασης).

3. Κατανόηση της προφορικής γλώσσας σε γραπτή μορφή, ώστε να συνεργάζεται αποτελεσματικά με τον ακούοντα διερμηνέα που «μεταφέρει» από/προς τον προφορικό λόγο.

   
   

🔹 Διερμηνευτικές δεξιότητες

4. Ικανότητα απόδοσης μηνυμάτων με ακρίβεια, σαφήνεια και πολιτισμική επάρκεια, ιδιαίτερα όταν το ακροατήριο είναι κωφοί άνθρωποι με ποικίλες επικοινωνιακές ανάγκες.

5. Διαχείριση δυναμικών επικοινωνίας σε απαιτητικά περιβάλλοντα, όπως δικαστήρια, νοσοκομεία, δημόσιες υπηρεσίες ή παραστάσεις.

6. Αντανακλαστικά διερμηνείας σε πραγματικό χρόνο, τόσο για ζωντανές όσο και για καταγεγραμμένες εκδηλώσεις.

   
   

🔹 Συνεργατικές και επαγγελματικές δεξιότητες

7. Ικανότητα συνεργασίας με ακούοντα διερμηνέα σε πλαίσιο συν-διερμηνείας (co-interpreting), που απαιτεί ομαδικό πνεύμα, ευελιξία και σαφή κατανομή ρόλων.

8. Γνώση της διερμηνευτικής δεοντολογίας, π.χ. τήρηση εχεμύθειας, αμεροληψία, σεβασμός στην αυτονομία του ομιλητή.

9. Ετοιμότητα για συνεχή επαγγελματική κατάρτιση και ανατροφοδότηση, καθώς η διερμηνεία είναι δια βίου μάθηση.

   
   

🔹 Πολιτισμική και βιωματική επάρκεια

10. Επαφή με την κουλτούρα των κωφών, όχι μόνο ως μέλος αλλά και ως «πολιτισμικός διαμεσολαβητής», που γεφυρώνει το χάσμα ανάμεσα σε δύο κόσμους (των ακουόντων και των κωφών).

11. Βαθιά γνώση ζητημάτων πρόσβασης, ταυτότητας και αποκλεισμού, ειδικά σε περιβάλλοντα με έντονη ανισότητα.

Η ATLAS E.P. από την ίδρυσή της τηρεί αυστηρούς κανόνες για την παροχή των υπηρεσιών προσβασιμότητας και διαμορφώνει τα κατάλληλα πλαίσια για την ισότιμη παροχή υπηρεσιών και μεταξύ των επαγγελματιών της εταιρείας. Η προσβασιμότητα ξεκινά από τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Εμείς εφαρμόζουμε αυτήν ακριβώς την αρχή μας, πάντα με ισότιμα επαγγελματικά κριτήρια για όλα τα άτομα.

Δρ. Εμμανουέλα Πατηνιωτάκη

Διευθύνουσα Σύμβουλος ATLAS E.P.

Υπεύθυνη Έρευνας, Εκπαίδευσης και Προσβασιμότητας